Apothekers herinneren zich vast dat in 2017 de wijziging van het Koninklijk Besluit van 25 september 1974 werd aangekondigd. Deze wetgeving definieert de criteria voor de opening en de verhuis van apotheken. Een duidelijke deadline voor de hervorming van dit KB is niet gekend. Toch merken we in onze nieuwe analyse een aanzienlijke stijging van het aantal aanvragen voor de verplaatsing van een apotheek onder de huidige voorwaarden. 18 maanden na onze eerste analyse van het Belgische apothekenlandschap brengen wij u vandaag een update die de belangrijkste evoluties aankaart.
Eerst en vooral stellen we vast dat het aantal actieve apotheken gedaald is met 1,5%, gaande van 4.943 naar 4.870. Het aantal “tijdelijk gesloten” apotheken is gestegen met 29% (220 apotheken t.o.v. 170 in 2017). Ook voor het totale aantal apotheken in België merken we een lichte daling (5.090 in 2019 t.o.v. 5.113 in 2017).
Daarnaast zien we dat de concentratie aan apotheken voorzichtig daalt van 4,39 naar 4,27 apotheken per 10.000 inwoners. Deze daling verklaren we zowel door de vermindering van het aantal apotheken als een lichte bevolkingsgroei.
De aankondiging van de wijziging van het KB had een stijging van het aantal aanvragen voor de verplaatsing van een apotheek tot gevolg. Deze apothekers wensen hun activiteit te verhuizen onder de huidige wetgeving.
Het aantal ingediende aanvragen stijgt de voorbije 10 jaar bijna continu. In 2009 werden 41 aanvragen ingediend. In 2017 piekte dit aantal tot 129 aanvragen. De beschikbare gegevens voor de twee eerste maanden van 2019 lijken deze tendens te bevestigen (21 aanvragen werden ingediend wat het hoogste aantal is voor deze periode in de voorbije 10 jaar).
Als men kijkt naar de 5.113 apotheken die aanwezig waren in september 2017 zijn 4.927 (96,4%) niet verplaatst; 145 (2,8%) verhuisden binnen dezelfde gemeente en 11 (0,2%) heropenden hun apotheek in een andere gemeente. Daarnaast zien we de verdwijning van 30 apotheken (0,6%) als gevolg van een sluiting of een fusie.
Gemiddeld verhuisden apotheken 750 meter (afstand via de weg) wanneer zij verhuisden binnen dezelfde gemeente en 10,3 km wanneer zij zich over de gemeentegrenzen heen verplaatsten.
In 2017 telde België 21 ketens van minstens 5 apotheken die 19% van het aanbod voorstelden. Bij de update van onze analyse tellen we 23 ketenapotheken, die 20% van de apotheken vertegenwoordigen.
20 ketenapotheken uit 2017 bestaan nog steeds in 2019. Drie nieuwe ketens vervolledigen het landschap. Eén keten uit 2017 wordt niet langer beschouwd als keten omdat zij nog maar 4 apotheken hebben.
Bij de 20 ketenapotheken die zowel in 2017 als in 2019 werden beschouwd als keten merken we verschillende evoluties. 11 onder hen (55%) groeiden met 1 tot 8 extra apotheken ; 4 ketens behouden dezelfde grootte en 5 ketens verminderden hun omvang.
De analyse uit 2017 toonde aan dat de gemiddelde concentratie van 4,39 apotheken per 10.000 inwoners onderhevig is aan grote verschillen tussen gemeenten. Deze concentraties variëren in werkelijkheid tussen 0 en 9,22 apotheken per 10.000 inwoners.
In 2019 merken we een lichte evolutie van deze situatie. De gemiddelde concentratie is gedaald tot 4,27 apotheken per 10.000 inwoners. Deze daling verklaren we zowel door de daling van het aantal apotheken als de lichte bevolkingsgroei in België. Wanneer we deze cijfers op gemeentelijk niveau onderzoeken merken we dat 560 van de 581 gemeenten evenveel apotheken hebben als 18 maanden ervoor.
Met een daling van 8 apotheken in beide steden, kennen Antwerpen en Gent de grootste daling. 17 andere gemeenten hebben vandaag één extra apotheek. Bij de overige 20 gemeenten daalt het aantal aanwezige apotheken lichtjes (daling van 1 apotheek bij 17 van de 20 gemeentes).
Men begrijpt meteen dat de concentratie aan apotheken per 10.000 inwoners nagenoeg geen wijzigingen heeft gekend. Zo heeft de gemeente Fexhe-Le-Haut-Clocher nog steeds de hoogste concentratie aan apotheken (hoger dan 9/10.000) terwijl 4 gemeenten (Bertogne, Daverdisse, Herstappe en Mesen) nog steeds geen apotheek hebben.
Het apothekenlandschap verandert en dat is merkbaar in deze analyse. Zo merken we dat er in België minder apotheken zijn dan 18 maanden geleden en dat zowel het aantal als de grootte van ketenapotheken toeneemt. Dit heeft eveneens een invloed op het percentage apotheken dat deel uitmaakt van een keten.
De spreiding van apotheken doorheen België neigt naar een grotere homogeniteit. Zo merken we een stijging van het aantal aanvragen voor de verplaatsing van apotheken. Hierbij beoogen de autoriteiten een betere verdeling van het aanbod t.o.v. van de bevolking. Deze cijfers moeten desondanks met de nodige voorzichtigheid gebruikt worden. We merken inderdaad een interessante evolutie, maar geen drastische wijziging van de geanalyseerde situatie in 2017.
Bron locatiegegevens: Federaal Agentschap voor Geneesmiddelen en Gezondheidsproducten
